પ્રસ્તાવના - ત્રિરંગો એ ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ છે. પિંગાલી વેંકૈયાનંદે ધ્વજની રચના કરી હતી અને તેને 22 જુલાઈ 1947ના રોજ ભારતના બંધારણ સભા દ્વારા તેના વર્તમાન સ્વરૂપમાં અપનાવવામાં આવ્યો હતો. આ 15 ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ ભારતને અંગ્રેજો પાસેથી આઝાદી મળી તેના થોડા દિવસો પહેલાની વાત હતી.
ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ ત્રણ રંગોથી બનેલો છે - કેસરી, સફેદ, લીલો, અને તેના કેન્દ્રમાં વાદળી રંગનું અશોક ચક્ર છે. તેને 15 ઓગસ્ટ 1947 - 26 જાન્યુઆરી 1950 ની વચ્ચે ભારતના રાષ્ટ્રધ્વજ તરીકે અપનાવવામાં આવ્યો હતો. ભારતીય પ્રજાસત્તાકએ તેને બાદમાં અપનાવ્યો હતો. ત્રિરંગો એ ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ છે.
ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ વિવિધ રંગોમાં ત્રણ આડી પટ્ટાઓથી બનેલો છે. તેની ટોચ પર કેસર, મધ્યમાં સફેદ અને તળિયે ઘેરો લીલો. ત્રણેય પટ્ટાઓ પ્રમાણસર છે. ધ્વજની પહોળાઈ અને તેની લંબાઈનો ગુણોત્તર 2:3 છે. સફેદ પટ્ટાની મધ્યમાં નેવી બ્લુ વર્તુળ આકારનું અશોકચક્ર આવેલું છે. આ ચક્ર સારનાથ રાજધાનીના સિંહ સ્તંભ પર બનાવવામાં આવ્યું હતું. તેનો વ્યાસ લગભગ સફેદ પટ્ટી જેટલો છે અને અશોકચક્રમાં 24 આરા આવેલા છે.
રાષ્ટ્રીય ધ્વજ તિરંગા પર નિબંધ
રાષ્ટ્રીય ધ્વજ નો ઇતિહાસ (National Flag History)
આપણા રાષ્ટ્રીય ધ્વજની રચના ત્યારથી તેની ઉત્ક્રાંતિ જોવાનું રસપ્રદ છે. આઝાદીની લડત દરમિયાન તેને ઓળખવામાં આવ્યું હતું અથવા શોધાયું હતું. તેના વર્તમાન સ્વરૂપ સુધી પહોંચવા માટે, ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજને અનેક તબક્કાઓમાંથી પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ કેટલાક ઐતિહાસિક સીમાચિહ્નો છે જે આપણા રાષ્ટ્રીય ધ્વજની રચના તરફ દોરી જાય છે:
- ભારતનો પ્રથમ ધ્વજ 7 ઓગસ્ટ 1906ના રોજ કલકત્તા (હવે કોલકાતા તરીકે ઓળખાય છે)ના પારસી બાગાન ચોક ખાતે લહેરાવવામાં આવ્યો હતો. આ ધ્વજમાં લીલા, પીળા અને લાલ રંગના બનેલા આડા પટ્ટાઓનો સમાવેશ થતો હતો.
- મેડમ કામા અને કેટલાક ક્રાંતિકારીઓએ 1907માં પેરિસમાં દેશનિકાલ કરીને બીજો ધ્વજ લહેરાવ્યો હતો. ધ્વજ મૂળ જેવો જ હતો સિવાય કે ટોચ પર માત્ર એક કમળ હતું, પરંતુ સપ્તર્ષિ માટે સાત તારા હતા. બર્લિનમાં સમાજવાદી પરિષદ દરમિયાન પણ આ ધ્વજ પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો હતો.
- જ્યારે અમારા રાજકીય સંઘર્ષે અણધાર્યો વળાંક લીધો, ત્યારે 1917 એ વર્ષ હતું જ્યારે અમને અમારો ત્રીજો ધ્વજ મળ્યો. તે ડો. એની બેસન્ટ, લોકમાન્ય ટિળક અને હોમ રૂલ મૂવમેન્ટ દ્વારા ફરકાવવામાં આવ્યું હતું. તેમાં પાંચ લાલ આડી પટ્ટાઓ અને ચાર લીલા આડી પટ્ટાઓ અને સાત તારાઓ હતા જે સપ્તર્ષિની દિશા દર્શાવે છે. યુનિયન જેક ડાબી અને ઉપરની કિનારીઓ (થાંભલાની સામે) સ્થિત હતો. એક ખૂણામાં એક તારો અને સફેદ અર્ધચંદ્રાકાર પણ હતો.
- વિજયવાડા (હાલના બેઝવાડા) ખાતે યોજાયેલા અખિલ ભારતીય કોંગ્રેસ સમિતિના 1921ના અધિવેશન દરમિયાન આંધ્રપ્રદેશના એક યુવાને ગાંધીજી માટે ધ્વજ બનાવ્યો હતો. તે બે રંગોમાંથી બનાવવામાં આવ્યું હતું. તે બે રંગોથી બનેલું છે, લાલ અને લીલો બે મુખ્ય સમુદાયો એટલે કે હિંદુ અને મુસ્લિમનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ગાંધીએ સૂચન કર્યું હતું કે ધ્વજને બાકીના ભારત અને રાષ્ટ્રની પ્રગતિ માટે સ્પિનિંગ વ્હીલ દર્શાવવા માટે સફેદ પટ્ટાથી શણગારવામાં આવે.
- ધ્વજનો ઈતિહાસ વર્ષ 1931 સુધીમાં નોંધપાત્ર રીતે બદલાઈ ગયો છે. એક ઠરાવ દ્વારા ત્રિરંગા ધ્વજને આપણા રાષ્ટ્રધ્વજ તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યો હતો. આ ધ્વજ વર્તમાન સ્વરૂપનો પૂર્વજ હતો. તે ભગવો-સફેદ હતો અને કેન્દ્રમાં ગાંધીજી ફરતા હતા. 22 જુલાઈ 1947ના રોજ બંધારણ સભા દ્વારા તેને મુક્ત ભારત માટે રાષ્ટ્રધ્વજ તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યો હતો.
- આઝાદી પછી તેનો રંગ અને મહત્વ નષ્ટ થયું નથી. ધર્મ ચક્ર (સમ્રાટ અશોકનું) માત્ર ધ્વજમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ તે ક્ષણ હતી જ્યારે કોંગ્રેસ પાર્ટી દ્વારા અપનાવવામાં આવેલ ત્રિરંગા ધ્વજ સ્વતંત્ર ભારત માટે ત્રિરંગા ધ્વજ બની ગયો હતો.
રાષ્ટ્રીય ધ્વજ રંગો (National Flag Color)
ભારતના રાષ્ટ્રધ્વજની ભગવા રંગની ઉપરની પટ્ટી તાકાત અને હિંમત દર્શાવે છે. ધર્મ ચક્ર, એક સફેદ પટ્ટી જે ધ્વજની મધ્યમાં ચાલે છે, તે સત્ય અને શાંતિનું પ્રતીક છે. નીચેની લીલી પટ્ટી ફળદ્રુપતા, વૃદ્ધિ અને જમીનની શુદ્ધતાનું પ્રતીક છે.
અશોક ચક્ર
ધર્મનું ચક્ર (જેને કાયદાના ચક્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે) સીધા સારનાથ મંદિરમાંથી લેવામાં આવ્યું છે, જેનું નિર્માણ મૌર્ય સમ્રાટ અશોક દ્વારા 3જી સદી પૂર્વે કરવામાં આવ્યું હતું. આ ચક્ર સૂચવે છે કે જીવન ગતિશીલ છે, અને અટકવું એટલે મૃત્યુ.
ઉપસંહાર
ભારતીય રાષ્ટ્રધ્વજ એ ભારતીય નાગરિકોની આશાઓ અને સપનાઓનું પ્રતીક છે. સશસ્ત્ર દળોના જવાનો સહિત અનેક નાગરિકોએ છેલ્લા દાયકાઓથી ત્રિરંગાની ગરિમાને જાળવી રાખવા માટે વર્ષોથી પોતાના જીવનનું બલિદાન આપ્યું છે. દરેક દેશ જે સ્વતંત્ર છે તેનો પોતાનો ધ્વજ છે. આ એક સ્વતંત્ર દેશ હોવાની નિશાની છે. ત્રિરંગો ધ્વજ, જે ભારતની સ્વતંત્રતા અને ગૌરવનું પણ પ્રતીક છે, તે ત્રિરંગા ધ્વજ છે. આ કારણે જ ભારતે 22 જુલાઈ 1947ના રોજ ત્રિરંગા ધ્વજને પોતાનો રાષ્ટ્રધ્વજ માન્યો હતો. અમને તેના પર ગર્વ છે.
FAQ
Q-1. રાષ્ટ્રીય ધ્વજ લંબાઈ પહોળાઈ ?
Ans - 3:2
Q-2. રાષ્ટ્રીય ધ્વજ દિવસ કયારે ઉજવવામાં આવે છે?
Ans - July 22, 1947
Q-3. રાષ્ટ્રધ્વજ ની રચના કોણે કરી?
Ans - પિંગાલી વેંકૈયાનંદે
.png)
